Transakcje między małżonkami a VAT jak rozliczać wspólną i odrębną działalność

W praktyce gospodarczej coraz częściej zdarza się, że małżonkowie prowadzą odrębne działalności gospodarcze i jednocześnie pozostają w ustroju wspólności majątkowej. W takich przypadkach pojawia się pytanie, czy pomiędzy nimi mogą być zawierane transakcje, które będą podlegały opodatkowaniu podatkiem VAT. Odpowiedź nie jest jednoznaczna, ponieważ przepisy, interpretacje organów podatkowych i orzecznictwo sądów nie zawsze mówią jednym głosem.

✅Małżonkowie jako podatnicy VAT

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o VAT, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, niezależnie od jej celu i rezultatu. Oznacza to, że każdy z małżonków prowadzący własną firmę może być odrębnym podatnikiem VAT, mimo że łączy ich ustawowa wspólność majątkowa.

Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 28 czerwca 2024 r. (nr 0113-KDIPT1-3.4012.254.2024.1.OS) wyjaśnił, że wspólność majątkowa nie ma wpływu na status podatkowy małżonków. Odrębny podatnikiem jest ten małżonek, który faktycznie dokonuje czynności opodatkowanej.

Transakcje pomiędzy małżonkami

Zawierane między małżonkami transakcje, o ile oboje są czynnymi podatnikami VAT, traktowane są jak zwykłe dostawy towarów i świadczenie usług. Dyrektor KIS w interpretacji z 19 lipca 2024 r. (nr 0113-KDIPT1-3.4012.255.2024.2.OS) potwierdził, że wspólność majątkowa nie wyklucza możliwości zawierania takich umów, a ich skutki podatkowe powinny być rozliczane tak, jak w przypadku kontrahentów niepowiązanych więzami rodzinnymi.

Stanowisko sądów rozbieżności

Nieco odmienne podejście przedstawił Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 kwietnia 2018 r. (sygn. akt I FSK 887/16). Wskazano tam, że przy istnieniu ustawowej wspólności majątkowej transakcje między małżonkami nie mogą mieć charakteru odpłatnego, ponieważ nie ma możliwości skutecznego rozliczenia należności w ramach wspólnego majątku. W takiej sytuacji nie powstaje obowiązek podatkowy w VAT.

Z kolei w nowszym wyroku z 7 czerwca 2023 r. (sygn. akt I FSK 440/19) NSA zwrócił uwagę na aspekt ekonomiczny władania majątkiem. Sąd stwierdził, że przesunięcie składnika majątkowego, np. koparko-ładowarki, pomiędzy przedsiębiorstwami małżonków może być uznane za dostawę towaru w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT, mimo że przedmiot ten wchodzi w skład majątku wspólnego.

Obowiązki ewidencyjne i oznaczenia JPK_VAT

Zgodnie z art. 109 ust. 3 ustawy o VAT podatnicy mają obowiązek prowadzenia ewidencji VAT. W plikach JPK_V7M/V7K transakcje między małżonkami należy oznaczać symbolem TP, wskazującym na powiązania pomiędzy nabywcą a dostawcą.

Prawo do odliczenia VAT

Prawo do odliczenia podatku VAT przysługuje temu małżonkowi, który faktycznie wykorzystuje nabyty towar lub usługę w działalności opodatkowanej. Przykładowo, Dyrektor KIS w interpretacji z 29 stycznia 2025 r. (nr 0112-KDIL3.4012.780.2024.2.KFK) stwierdził, że jeżeli małżonkowie wspólnie nabyli inwestycję, lecz tylko jeden z nich wykorzystuje ją w działalności gospodarczej, to ten podatnik ma prawo do odliczenia całego podatku naliczonego. Podobne stanowisko potwierdzono w interpretacji z 27 września 2024 r. (nr 0112-KDIL1-1.4012.513.2024.3.HW).

Najem nieruchomości a VAT

Kwestia najmu nieruchomości należących do małżonków bywa szczególnie problematyczna. Dyrektor KIS w interpretacji z 25 czerwca 2025 r. (nr 0113-KDIPT1-1.4012.244.2025.5.MGO) uznał, że jeżeli oboje małżonkowie są stronami umowy najmu i otrzymują czynsz, to oboje są podatnikami VAT, a limit zwolnienia podmiotowego (200 tys. zł) przysługuje każdemu z nich osobno.

Odmienne stanowisko zaprezentowano w interpretacji z 31 października 2024 r. (nr 0114-KDIP1-3.4012.670.2024.2.KP), gdzie wskazano, że nie jest możliwe wynajęcie lokalu przez jednego małżonka drugiemu, jeżeli nieruchomość należy do majątku wspólnego.

🟡Podsumowanie

Analiza przepisów, interpretacji i orzecznictwa pokazuje, że kwestia transakcji między małżonkami na gruncie VAT wciąż budzi wątpliwości. Choć organy podatkowe konsekwentnie uznają małżonków za odrębnych podatników VAT, to sądy w niektórych sprawach wskazują, że wspólność majątkowa ogranicza możliwość uznania transakcji za odpłatne. Z tego względu każda sytuacja powinna być analizowana indywidualnie, a w przypadku wątpliwości warto wystąpić o interpretację indywidualną.

📌Źródła

Ustawa z dnia 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2025 r. poz. 775)

Rozporządzenie Ministra Finansów, Inwestycji i Rozwoju z dnia 15.10.2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1988 ze zm.)

Interpretacje indywidualne Dyrektora KIS:

• 0113-KDIPT1-3.4012.254.2024.1.OS – 28.06.2024 r.
• 0113-KDIPT1-3.4012.255.2024.2.OS – 19.07.2024 r.
• 0112-KDIL3.4012.780.2024.2.KFK – 29.01.2025 r.
• 0112-KDIL1-1.4012.513.2024.3.HW – 27.09.2024 r.
• 0113-KDIPT1-1.4012.244.2025.5.MGO – 25.06.2025 r.
• 0114-KDIP1-3.4012.670.2024.2.KP – 31.10.2024 r.

Orzecznictwo:

• NSA, wyrok z 04.04.2018 r., sygn. I FSK 887/16
• NSA, wyrok z 07.06.2023 r., sygn. I FSK 440/19

Okładka zaprojektowana przez Freepik

Zapraszamy na naszego facebooka i do kontaktu z nami